Z poprzedniego artykułu dowiedzieliście się kto zarabia na piosence. Dzisiaj nieco bliżej przyjrzymy się prawom jakie ma autor, wykonawca i producent.
Prawa autorskie
Rozumienie praw autorskich może być skomplikowane, ponieważ dzielą się one na dwie kategorie: prawa osobiste i prawa majątkowe.
Prawa osobiste
To prawa potwierdzające, że jesteś twórcą dzieła i że powinno być ono jako takie podpisane Twoim imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem artystycznym. Ponadto masz prawo do decyzji kiedy i jak Twoje dzieło zostanie po raz pierwszy udostępnione, oraz prawo do zachowania integralności dzieła, czyli sposobu, w jaki inni z niego korzystają. Prawa osobiste są niezbywalne - nie możesz ich sprzedać. Są również wieczyste - dzieło zawsze pozostanie przypisane do Ciebie.
Prawa majątkowe
To prawa, które możesz sprzedać lub licencjonować. Obejmują one prawo do kontrolowania używania dzieła oraz do otrzymywania wynagrodzenia za jego wykorzystanie przez innych. Prawa te są dziedziczne i wygasają 70 lat po śmierci autora.
Przykład z życia: Bruce Springsteen sprzedał prawa do swojego katalogu muzycznego firmie Sony Music za 500 milionów dolarów. Oznacza to, że wszelkie zyski z dystrybucji muzyki Bossa czerpać będzie od tej pory Sony Music. Jednocześnie te same utwory na zawsze pozostaną utworami Bruce'a Springsteena, a Sony Music, mimo wydania tak astronomicznej kwoty, nie ma prawa przypisywać ich autorstwa nikomu innemu.
Prawa wykonawcze
To prawa, które - zgodnie z nazwą - przysługują wykonawcy danego utworu. Jeżeli jesteś wokalistką i śpiewasz teksty na przykład Agnieszki Osieckiej to przysługują Ci prawa wykonawcze (ale już nie autorskie, bo to nie Ty napisałaś ten tekst). Jeżeli dołączyłeś do zespołu jako dwunasty basista i grasz na koncertach utwory swoich poprzedników, to sytuacja wygląda tak samo - przysługują Ci prawa wykonawcze, ale nie autorskie. Analogicznie, jeżeli ktoś inny wykonuje utwory napisane przez Ciebie, prawa autorskie są Twoje, a wykonawcze osoby, która faktycznie je wykonuje.
Prawa producenckie
Jeżeli zapłaciłeś/aś za sesję nagraniową utworu, mix i mastering to stajesz się producentem/ką fonogramu, przysługują Ci w związku z tym prawa producenckie, bo to Ty wprowadzasz fonogram na rynek.
Ochrona prawna bez formalności
Wbrew powszechnej opinii, nie jest konieczne zabezpieczenie dzieła, aby zaczęło obowiązywać prawo autorskie. Prawna ochrona jest przyznawana przez sam fakt stworzenia. Nie są wymagane żadne dodatkowe formalności - nie ma potrzeby jakiegokolwiek rejestrowania dzieła, wysyłania go czy wypełniania formularzy.
Nie ma znaczenia wartość artystyczna, ekonomiczna czy społeczna dzieła, jego stan ukończenia czy cel, dla którego zostało stworzone - czy to estetyczny, reklamowy, użytkowy, społeczny czy polityczny. Jeśli stworzyłeś dzieło, jest ono chronione, a Ty jesteś jego twórcą. Podobnie, jeśli zagrałeś swoją rolę w wykonaniu, jesteś wykonawcą. Jeśli zapłaciłeś za sesję nagraniową, jesteś producentem fonogramu.
Mówi o tym jasno Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku. Fakt, że prawa te chronione są, nomen omen, prawnie, nie oznacza jednak, że z automatu możesz na nich zarabiać. Po to właśnie opisane wyżej rozgraniczenie na prawa osobiste i majątkowe. Aby czerpać zyski z tych praw potrzebujemy współpracy z Organizacjami Zbiorowego Zarządzania, czyli OZZ, i to o nich dowiecie się więcej z kolejnego artykułu.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.